Unieke paastradities in Twente – Denekamp
Wij noemen deze paastradities ook wel paasgebruiken. Omdat ik een echte Twentenaar ben en ontzettend trots ben op onze gebruiken (paastradities in Twente), wil ik jullie hier wat meer over vertellen. Wel moet je weten dat elk dorp iets andere gebruiken heeft. In mijn blog wil ik graag de paasgebruiken van Denekamp uitleggen, mijn eigen geboorte dorp. Voordat ik hiermee begin ga ik wel eerst een stukje terug in de tijd.
Oorsprong Pasen
Wist je dat veel mensen (waaronder ik) denken dat Pasen een christelijke traditie is? Dat klopt dus niet! Pasen komt oorspronkelijk uit het joodse Pesach. En wat herdenken de Joden hier? De Exodus (uittocht) uit Egypte en daarmee hun bevrijding van de slavernij.
Godsdiensten!
Omdat het Laatste Avondmaal, de kruisiging en wederopstanding van Jezus ook plaats vonden tijdens het Joodse feest, raakten beide godsdiensten met elkaar verbonden. De viering van Pasen werd uiteindelijk definitief los gemaakt van het joodse feest, want de christenen vonden de wederopstanding erg belangrijk. Paaszondag vieren we vanaf dat moment ieder jaar op de zondag na de eerste volle maan van de lente. Witte donderdag (de donderdag voor pasen) wordt het Laatste Avondmaal herdacht en Goede Vrijdag de kruisiging van Jezus.
Waar komen dan de paaseieren en de paashaas vandaan 🐣🐰?
Dat is ook een interessant verhaal! Volgens de heidense gebruiken staan de eieren symbool voor vruchtbaarheid en de geboorte van de lente. Is er nog een andere verklaring? Ja, de vastentijd! In die weken was het namelijk verboden voor de christenen om vlees en zuivel te eten. En de kippen dan? Die stoppen niet met leggen in de vastentijd?! Klopt! Het teveel aan eieren werd met Pasen gegeten. Zo ontstond de traditie van een hardgekookt ei met Pasen.
De Paashaas 🐰!
Uiteindelijk verdween het vasten, maar de traditie van hard gekookte eieren wilde men toch voor de kinderen bewaren. En zo werd de paashaas geboren, die op paaszondag de eieren verstopt. Een leuke traditie die nu gelukkig nog steeds voortleeft.
Tot zover de geschiedenisles over Pasen!
De paasgebruiken van Denekamp
Eerst trakteer ik jullie op een filmpje uit 1926 (YouTube). Dit filmpje geeft in het kort de Denekamper paasgebruiken weer. Uniek materiaal om te zien.
De paasgebruiken in Denekamp bestaan uit een aantal onderdelen, die worden uitgevoerd door Judas en Iskariot!
- Eier gadder’n op Palmzondag en het regelen van vervoer en de teerton
- Paashout halen op paaszaterdag
- Paastaak slepen op paaszondag (1ste paasdag)
- Paasvuur op paaszondaag (1ste paasdag)
Judas en Iskariot, wie zijn dat?
Dit zijn twee jonge mannen uit Denekamp die gekozen zijn om de paasgebruiken in dat jaar te organiseren/leiden. Het is de traditie dat één van de beide heren aan de kant van de Kulbuurt woont en de andere aan de kant van de Brinkbuurt. Hun taak is wisselend, Iskarot is de nieuweling en Judas de Iskariot van het jaar ervoor. De eerste taak die ze hebben is het eier gadder’n op Palmzondag.
Eier gadder’n 🥚?
Wat houdt dat eier gadder’n nu precies in? Nou! Op deze dag komt de Denekampse jeugd bij elkaar bij de Sint-Nicolaaskerk, waar ze samen met Judas en Iskariot om precies 13.00 uur vertrekken om een rondje te lopen door het dorp. Hier bellen ze bij de huizen aan en zingen ze: Eier, eier, geld is ôk goat! Het doel: eieren of geld verzamelen om de onkosten van de paasgebruiken te dekken.
Paashout halen op paaszaterdag, altijd een gezellige drukte!
Op paaszaterdag staat de traditie van het paashout halen op de agenda. Wil je een ‘bonte’ optocht zien? Loop dan op paaszaterdag richting de kerk, want daar staan een groot aantal traktoren met platte wagens. Dit is alleen voor de mannen van Denekamp die samen met Judas en Iskariot hout gaan halen in het bos. Doel van dit uitje? Paashout halen om het paasvuur op te bouwen. Althans zo wordt het uitgelegd. Als je de ‘bonte’ stoet ziet, dan is er vooral veel gezelligheid en dat alles onder het genot van een hapje en een drankje. Bij terugkomst wordt er eerst een pauze gehouden op het Nicolaasplein en daarna wordt het paashout naar de paasbult gebracht. Uiteindelijk lopen de mannen dan samen zingend terug naar het Nicolaasplein. Wat ze zingen? Dat zijn de Denekamper paasliederen!
Paasstaak slepen op paaszondag
Op 1ste paasdag (paaszondag) verzamelen ‘de Kul buurt’ en ‘de bewoners van de Brink’ zich op een vaste plek om 12.45 uur. Om daarna tezamen naar de de Sint-Nicolaaskerk te lopen. Bij de kerk staan Judas en Iskariot te wachten op de beide buurten. Ze hebben een stok met daarom een lang touw gewikkeld bij zich. Precies om 13.00 uur lopen ze al zingend richting Landgoed het Singraven, waar ze aan de kasteelheer toestemming vragen om een paasstaak (boom). Wist je dat ze dan eerst 3 coupletten van het Denekamper paaslied zingen voordat ze toestemming vragen om een paasstaak (boom)? De liederen die gezongen worden zijn de Denekamper paasliederen. Deze paasliederen vind je onderaan mijn blog.
‘Menselijke’ ketting ‘hop, hop, hop’!
Als de paasstaak is uitgezocht en Judas het touw aan de boom heeft vast gemaakt, wordt deze omgehakt. De paasstaak moet nu richting de kerk en dat is altijd een apart gezicht. Hij wordt namelijk door een ‘menselijke’ ketting getrokken. Heb je ooit wel eens een lange slinger van mensen gezien die een boom trekken en ondertussen ‘hop’hop’hop’hop’ roepen? Kom naar Denekamp! Wij noemen dat paasstaak slepen! Tijdens het slepen van de paasstaak wordt er altijd gebeierd met de klokken van de Nicolaastoren.
Als de ‘slinger’ van mensen bij de kerk aankomt, kan de pastoor de boom zegenen. Zodra de boom gezegend is, begint het lof in de kerk. Gaan alle mensen dan naar de kerk? Nee hoor! De ene helft van de mensen gaat naar de lofviering en de andere helft blijft gezellig een borreltje drinken op het plein. Wel moet ik nog even vermelden dat de traditie het zegt dat de paasstaak uiterlijk om 15.00 uur voor de kerk moet liggen. Alhoewel de pastoor altijd wacht!
Houten ladders en sterke mannen!
Na het lof trekken ze de boom naar de paasweide, terwijl de klokken blijven luiden! Nu komt er een sterk staaltje vakmanschap, want de paasstaak moet rechtop komen te staan. Eerst maken ze de teerton (met stalen ringen) met kettingen boven aan de paasstaak vast. Dan wordt er een gat gegraven. En daarna zetten ze met behulp van houten ladders en sterke mannen de paasstaak naast het paasvuur rechtop. De ladders zorgen ervoor dat de paasstaak in het gegraven gat blijft staan.
Judas!
Nu is het de taak aan Judas en Iskariot om de hoogste ladder te beklimmen en de mensen toe te spreken. Hierbij stellen ze zich allebei voor in het Twents. De menigte wil namelijk altijd weten uit ‘welk nest’ ze komen. Door reacties van het publiek ontstaan er vaak hilarische momenten. Uiteindelijk is het de bedoeling dat de paasstaak en de ringen van de teerton worden verkocht. Dit is de taak van Judas. De mensen hopen natuurlijk dat een Denekamper de paasstaak en de ringen koopt, maar dit lukt niet altijd.
Tot slot nodigt Judas iedereen uit voor het paasvuur 🔥 ’s avonds om 20.00.
Hierna lopen ze zingend terug naar het Nicolaasplein. Ook hier worden op het plein nog 3 coupletten gezongen van het Denekamper paaslied. Daarna gaat de menigte naar huis of blijft men nog even gezellig napraten onder het genot van een drankje.
Paasvuur 🔥 op paaszondag
’s Avonds om 20.00 uur steken ze eerst de teerton boven in de paasstaak aan en daarna wordt het paasvuur aangestoken. (Bijna) het hele dorp loopt hiervoor uit en dat is altijd een gezellige drukte. Tijdens het branden van de teerton en het paasvuur gaan Judas en Iskariot voorop en zingen ze de Denekamper paasliederen terwijl ze rond het paasvuur lopen. Dit is altijd letterlijk een warm samenzijn.
Ken jij de Denekampse paasliederen al? Hieronder vind je ze alledrie!
Heden is den grootsten dag (‘nieuw’-Nederlands: Heden is de grootste dag)
Christus is opgestanden (‘nieuw’-Nederlands: Christus is opgestaan)
Daar nu het feest van Pasen is
Als de teerton is uitgebrand leggen ze de paasstaak handmatig plat. Als daarna ook het paasvuur uit is, komt de paastraditie voor dat jaar ten einde. Tweede paasdag is een rustdag en zijn er verder geen paasgebruiken meer.
Bijzondere traditie
Ik vind het nog ieder jaar een bijzonder mooie traditie deze paasgebruiken. En ze worden echt in ere gehouden door de bevolking van Denekamp. Ze gaan van vader op zoon en zo blijft de traditie in leven. Dus ben je op bezoek in Twente, de paasgebruiken van Denekamp moet je een keer gezien hebben.
Om deze blog te schrijven heb ik eerst informatie en foto’s gevraagd bij Liane van de VVV Denekamp en Johan Hermelink van www.paasgebruiken.nl. Graag wil ik beide bedanken dat ik deze foto’s mocht gebruiken voor mijn blog. En een speciaal bedankje aan Johan Hermelink voor de iets gedetaileerde uitleg van de paasgebruiken. Ik wist er zelf al heel veel vanaf, maar je hebt mij toch nog verrast met specifieke details. Wil je meer weten over de paasgebruiken ga dan naar www.paasgebruiken.nl of naar VVV Denekamp.
🐣 Ik wens jullie fijne paasdagen 🐣
Actief Twente is open tijdens de paasdagen!
Wil je graag iets met de kinderen ondernemen in het paasweekend? Bekijk dan eens ons overzicht met de paasuitjes in Twente of ga naar de website van Actief Twente.
💡Tip: Onze Q-eiertocht is altijd een topper met de paasdagen. Kijk hier voor meer informatie.
Deze blog is geschreven door Carolien Bruns. Zij schrijft blogs voor Actief Twente. Nieuwsgierig geworden? Lees ook haar andere blogs.
Bronvermelding: foto’s van VVV Denekamp – www.paasgebruiken.nl
Geschreven door
Carolien Bruns
Dit blog bericht is geschreven door Carolien Bruns. Zij schrijft blogs voor Actief Twente. Nieuwsgierig geworden? Lees ook haar andere blogs.
Lees alle berichten van Carolien Bruns